تیک‌ها حرکات غیرطبیعی ناگهانی، مکرر، سریع و هماهنگی هستند که معمولا به راحتی قابل تقلید هستند. حرکات به‌صورتی مشابه مکررا رخ می‌دهند و بیمار قادر است به‌صورتی ارادی مدتی کوتاه آنها را مهار کند اما این امر ممکن است سبب اضطراب بیمار شود. تیک‌ها در نتیجه فشار روانی تشدید می‌شوند و حین فعالیت‌های ارادی و تمرکز فکری کاهش یافته و در خواب از بین می‌روند.
دکتر علیرضا پیرخائفی، روان‌شناس و عضو هیئت علمی دانشگاه، تیک‌ها را از فعالیت‌های حرکتی - صوتی می‌داند که به‌صورت ناگهانی اتفاق می‌افتند و در آن، فرد توان مقاومت خود را از دست داده و ظاهرا مقابله با آن هیچ فایده‌ای نخواهد داشت.
وی، پریدن گوشه‌چشم، پرش در ناحیه‌گردن و حرکات اضافه در شانه را از تیک‌های حرکتی می‌داند و درخصوص تیک‌های صوتی ابراز می‌کند در این‌گونه تیک‌ها علاوه بر تکان‌های عضلات، سیستم صوتی نیز (مانند صاف کردن گلو، خرخر کردن و بالا کشیدن بینی و …) درگیر می‌شود.
تیک‌هایی که به تازگی آغاز شده‌اند، اغلب نیاز به درمان ندارند.
توصیه مناسب به والدین و اطرافیان کودک مبتلا به تیک این است که توجهی به تیک‌ها نداشته باشند؛چرا که تمرکز روی تیک، باعث تشدید آن می‌شود.
اکثر تیک‌هایی که تازه آغاز شده‌اند، مسیر محدود و گذرایی دارند و به سمت اختلال جدی‌تری پیش نمی‌روند و حداکثر طی دوره‌های استرس‌آور عود می‌کنند. معدودی از تیک‌ها بیشتر از یک‌سال طول می‌کشند.
تیک در مردها سه‌برابر بیشتر از زن‌هاست و تیک‌های مزمن بیشتر بین سنین 6تا12سالگی دیده می‌شود.
تقسیم‌بندی
تیک‌ها را می‌توان براساس ساده یا متعدد بودن و گذرا و مزمن بودن به 4 گروه تقسیم کرد:
تیک‌های ساده گذرا:
در کودکی بسیار شایع‌اند و معمولا پس از یک‌سال (اغلب طی چند هفته) خودبه‌خود بهبود می‌یابند و عمدتا نیاز به درمان هم ندارند. تیک‌های حرکتی معمول که اغلب در حدود 5/3سالگی شروع می‌شوند به کودکان کمک می‌کنند تا انرژی عصبی را آزاد کنند. 75درصد از کودکان، این نوع تیک را در عرض 6ماه پشت سر می‌گذارند.
اگر کودک شما گرفتار تیک شد، بهترین راه، نادیده گرفتن آن است. هیچگاه او را سرزنش نکرده و یا تنبیه نکنید.
شما می‌توانید برای جلوگیری از تبدیل شدن این عمل به یک عادت، با تمرین کردن روش‌های پیشگیرانه، به کودکانتان کمک کنید ولی تیک‌های گذرا نباید در برنامه کامل ترک عادت مورد توجه قرار گیرد.
- تیک‌های مزمن:
اگر تیک بیش از 12ماه ادامه یابد، تیک مزمن محسوب می‌شود.
تیک‌های مزمن پایدار هستند و معمولاً انقباض ماهیچه در آنها بیش از حد و بسیار شدید است.
این تیک‌ها مشخصاً به‌صورت حمله‌های دوره‌ای صورت می‌گیرند و غالباً شدت آنها ماه به ماه، روز به روز یا حتی ساعت به ساعت تغییر می‌کند. در حقیقت رفتار تیکی ممکن است برای هفته‌ها یا ماه‌ها کاملاً محو اما دوباره ظاهر شود.
ممکن است در هر سنی پدیدار شوند اما اغلب در کودکی شروع می‌شوند. درمان در اکثر موارد لزومی ندارد؛ باید به بیمار توضیح داده شود که این اختلال دارای اهمیت نیست.
تیک‌های ساده یا متعدد مداوم:
معمولا از کودکی یا نوجوانی و قبل از 15سالگی آغاز می‌شود. در بسیاری از موارد تیک‌های موردی روی می‌دهد اما بهبود کامل در خاتمه نوجوانی رخ می‌دهد.
سندرم تیک‌های حرکتی و صوتی متعدد مزمن:
این سندرم به نام پزشک فرانسوی‌ای که نخستین بار این بیماری را توصیف کرد، سندرم ژیل دولاتوره نامیده می‌شود که معمولا همراه با تحریک‌پذیری و وسواس است که میتواند موجب رانده شدن فرد از اجتماع شود و این واکنش‌های اجتماعی منفی میتواند فرد را به افسردگی دچار کند و حتی در بعضی مواقع او را به سوی خودکشی نیز سوق دهد.
تیک‌های توره درصورت عدم‌درمان می‌توانند به حالتی مزمن در فرد تبدیل شده و به جز تیک‌های گذرا در سایر تیک‌های عصبی احتمال بازگشت وجود دارد که حرکات لب و دهانشان به‌گونه‌ای هست که انگار حرف‌های رکیک به زبان می‌آورند در صورتی که این طور نیست.
علت‌ها:
زمانی اعتقاد بر این بود که تیک‌ها علامت بیرونی احساسات سرکوب شده و تعارضات و کشمکش‌های درونی‌اند. امروزه در بسیاری از نقاط جهان آن را ترکیبی از عوامل محیطی و زیستی می‌دانند.
تیک تقریباً در یک سوم موارد، پایه ژنتیک دارد اما در برخی حالات ممکن است این عادت از طریق تقلید به دست آید.
همچنین مشخص شده است که رفتارهای تیکی در زمان فشارهای عصبی افزایش می‌یابد که این امر به «تیک عصبی» منجر می‌شود.
درصورتی که از وجود تیک‌های عصبی در کودک‌تان رنج می‌برید، نکات زیر را مد نظر داشته باشید:
کاهش فشار روحی:
به لحاظ اینکه رفتارهای تیکی غالباً با فشار روحی تشدید می‌شوند، عناصری را در زندگی کودک‌تان جست‌وجو کنید که ممکن است منشأ ناراحتی یا نگرانی او باشند. آیا آنان تلاش می‌کنند که از تکالیف مدرسه و درس‌ها عقب نمانند؟ آیا انتظارات ورزشی آنان بالاست؟
برای کاهش تنش‌های احتمالی کودکان، تا آنجا که ممکن است برای ایجاد آرامش و اطمینان و حذف موقعیت‌های فشارزا بکوشید و با آنان رئوف و مهربان باشید. تعداد تیک اغلب با کاهش فشار روحی، تقلیل می‌یابد.
چه باید کرد؟
یکی از نکاتی که درخصوص انواع تیک‌ها حائز اهمیت است، نوع برخورد و نگاه عوام به آن است که این نوع رفتار باعث می‌شود فرد دچار احساس ناخوشایندی شود و خود را از انظار پنهان کند و درصورت افزایش بیش از حد، این اختلال، حتی در رفتارهای اجتماعی فرد نیز تاثیرگذار خواهد بود.
اگر افراد با نشانه‌های طولانی‌مدت تیک مواجه شدند باید برای جلوگیری از اختلالات بزرگ‌تر به روان‌پزشک یا روان‌شناس مراجعه کنند.
